Dichter bij de grond

Toen we begonnen met leemstuken (leemstucen, leemstuccen – het mag allemaal van de taalpuristen) hebben we het internet afgezocht naar voorbeelden en detailfoto’s. Dat viel niet mee. Er zijn maar beperkt plaatjes van het eindresultaat en nog minder van het bouwproces (behalve hier). Daarom heb ik er wat verzameld om hier te delen. Het is geen uitgebreid verhaal maar meer bedoeld als naslagwerk.

Leem

We gebruikten basisleem van Tierrafino, kleur wit met stro. De meeste mensen stuken met een bruine basislaag en smeren die dan af met een gekleurde afwerklaag naar keuze. Wij hebben de witte basisleem voor zowel de basis als voor de afwerking gebruikt door na de eerste laag nog een dun laagje basisleem te smeren.

De basisleem is trouwens niet écht wit. Meer lichtgrijs. En ja, er zit echt stro in. Ook steentjes. Die zie je subtiel terug in de afwerklaag.

• 

Basis

We werkten op Fermacell-plaat, afgesmeerd met primer (Tierrafino). Op de stopcontacten schroefden we ringen die precies zo dik waren als de dikte van de leem moest worden. Deze konden we als maat gebruiken om de muur zo vlak mogelijk te maken, en later gebruiken om de wandcontactdozen op af te monteren.

Workshop leemstuc

We volgden een workshop leemstuken van Ecobouwen. Een leemstuker kwam een dagdeel bij ons langs en samen hebben we een wand voorbereid, leem gemixt en gestuct. Dat was voldoende om de slag te pakken te krijgen, maar ook daarna was het nog wat pionieren. Naarmate we meer muren, hoekjes en gekke stukjes hadden gehad, werden we er steeds beter in.

Waar we het meeste van schrokken tijdens de workshop, was hoe moeilijk het was om de muren recht te krijgen. Uiteindelijk hebben we dat maar losgelaten. Onze muren zijn niet zo perfect als die eerste muur was, maar goed genoeg. Of ambachtelijk. Of rustiek. Het is maar wat je er van maakt.

Voordeel van de workshop was dat we ook meteen de gereedschappen konden bestellen en in huis hadden: twee stucborden, twee spanen, troffels, schuurspaan, netten en een spackmes. De zakken met leem waren de dag ervoor al geleverd. Alleen de mixer, mengkuip, stucprofielen en een reilat moesten we nog ophalen. Al met al een hoop spullen die je niet hoeft te kopen als je het laat doen. Maarja, dan mis je al de fun.

• 

• 

• 

Leem mixen

Leem is te zwaar om in grote hoeveelheden met de hand te mixen. We kochten een HBM 1800 Watt Professionele Betonmixer, die vrij goedkoop is maar wel doet wat hij moet doen. We hebben lang getwijfeld of we geen mixer zouden huren, maar dat was duurder en legde veel druk op het werk omdat het dan in één keer af moest.

Het mixen deden we in de grootste cementkuip die we bij de lokale bouwmarkt konden vinden.

Leem mixen is verder simpel. Je voegt water toe tot het smeerbaar is. Wat smeerbaar is, ontdek je al doende. Je voelt vrij snel aan wanneer het te dik is (dat smeert heel zwaar) en wanneer het te dun is (het valt dan steeds van je spaan af).

Basislaag smeren

We deden uiteindelijk samen ongeveer een kamer per dag.

Tijdens het smeren van de basislaag worden ook netten in de leem gedrukt die voorkomen dat de leem omlaag zakt. Wij kregen bij de workshop glasvezelnetten, achteraf zagen we bij anderen dat zij hiervoor jute gebruikten.

De wandcontactdozen hebben we bewust niet afgedekt. Nadat de leem droog is, kun je die er makkelijk weer uitvegen. Standaard is deze wel mee te stuken en de contactdozen dan weer uit te boren, maar dan kan de leem gaan brokkelen.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Alleen voor professionals?

We hebben zo vaak gehoord dat je stuken beter aan een professional over kunt laten. Het is de grootste klusmythe die we in het hele bouwproject zijn tegengekomen. Voor gewoon stuken is dat misschien waar, maar leemstuken kun je echt zelf. Je moet het alleen willen en een beetje handig zijn. Ik zag er verschrikkelijk tegenop, maar vond het verschrikkelijk leuk. Het voelt als spelen met klei.

Voordeel van leemstuken is dat het weer zacht wordt als je het nat maakt, en dus fouten kunt herstellen. Ook hoef je wat minder hard te werken. Als de leem opdroogt, doe je er water bij, mix je het, en kun je er weer mee verderwerken. Wij hebben hier en daar stukken bijgewerkt die later in het klusproces beschadigden of toch nog wat aandacht nodig hadden. Het is even zoeken hoe je dat het beste kunt doen, maar uiteindelijk niet echt moeilijk.

• 

• 

Afwerklaag smeren

Nadat de muur goed droog was, smeerden we de afwerklaag – in ons geval dus diezelfde witte basisleem. Het afwerklaagje is een dun laagje, een paar millimeter, om de netten weg te werken en de muur mooi vlak te maken. Na het afsmeren kan die laag nog geschuurd worden met een schuurspaan/sponsspaan.

Wij merkten dat er na opdrogen nog best wat lossen zandkorrels op de muur zaten die naar beneden kwamen als we over de muur streken. Als de muur nat is, kun je deze er met je spaan nog indrukken. Wij vonden het net zo makkelijk om ze er gewoon met een handschoen (het is net schuurpapier) af te vegen. De muur is nu glad en stoft niet meer.

Kozijnen, randen en richels

Rechte muren stuken gaat snel en is redelijk simpel. De uitdagendere stukken waren kozijnen, randen en richels.

Op voorbeeldfoto’s zie je leemhuizen met vaak ronde vormen en ronde hoeken. Wij vonden dat teveel teletubbievibes en wilden scherpere hoeken. Tijdens de workshop werd ons aangeraden om stucprofielen te kopen en hier op af te smeren. Het was een hele uitdaging om die bij een gewone bouwmarkt te vinden, uiteindelijk hebben we ze bij Bouwmaat besteld: Renderpro Hoekprofiel Ep 8 voor Laagdikte 8 mm. Voordeel van die dikte van 8 mm is dat je daar precies je 1 cm leem op af kunt smeren en het hoekprofiel mooi weg kunt werken. Het maakte het stuken een stuk makkelijker.

We hebben dus plastic (EP) profielen gebruikt, geen aluminium, omdat deze profielen wit zijn en daardoor minder zouden opvallen bij wit basisleem. In de praktijk zie je de profielen helemaal niet meer terug en blijft de leem er goed op zitten.

Voor de binnenhoeken hebben we een kleine hoektroffel gebruikt om de hoek strak te trekken.

Randjes rondom kozijnen hebben we met een klein spateltje afgesmeerd. Maar de meeste stukken konden prima met de standaard stucspaan.

De nok hebben we op een steiger gestuct. Veel gedoe, vooral omdat er steeds kleine emmertjes leem naar boven moeten. Gelukkig hadden we daarbij wat hulp van vrienden.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Leem en water

Na het stuken ligt er een hoop rotzooi op de vloer. Wij gebruikten stucloper (what’s in a name) om de vloer te beschermen. Daarna hebben we de vloer geveegd en met een natte doek de resten van de vloer en kozijnen gepoetst.

Als je leem natmaakt, wordt het weer zacht. Een paar spatten water is niet erg, stromend water wel. We hebben leem in de keuken, maar gaan dat nog beschermen met hout. Hetzelfde geldt voor de badkamer achter de wastafel. In de douche en achter de wc hebben we geen leem maar Portugese cementtegels.

Het resultaat

• 

• 

• 

• 

• 

De stappen

1. Ondergrond gronden voor betere hechting van het leem en laten drogen (vaak 24 uur)
2. Leem mixen
3. Basislaag smeren van 1cm – van linksboven naar rechtsonder, en van de binnenkant van de kozijnen naar de buitenkant van de muur
4. 15-30 min. laten drogen
5. Muur gladtrekken met een reilat en waar nodig aanvullen
6. 30 min. laten drogen
7. Netten erin drukken
8. 30 min. laten drogen
9. Muur opnieuw gladtrekken en waar nodig aanvullen
10. Een week laten drogen (vuistregel is 1 dag per cm leem)
11. Leem afsmeren met een dun laagje
12. Dag laten drogen
13. Schuren met een vochtige spons
14. Muur volledig laten drogen
15. Met een handschoen langsstrijken om losse zandkorrels te verwijderen