Dichter bij de grond

Ons huis raakt af, wie had dat ooit gedacht. Terwijl Erik ingewikkelde zwaluwstaartverbindingen freest die straks op magische wijze een keuken vormen, rijdt er een vrachtwagen voor. Het is een grote, met aanhanger en kooiaap.

‘Heb jij iets besteld?’ Vraag ik. Maar nee, het is niet voor ons. Niet meer. De buren zijn begonnen met hun fundering en nu zijn zij aan de beurt. Vanachter het raam observeer ik hoe er een lading piepschuim wordt uitgeladen, net zoals de rest van de wijk twee jaar geleden naar ons stond te kijken.

De vrachtwagens. Die eindeloze stroom plastic-in-dozen, beton, de honderden kilo’s hout. Hardhout, plakhout, thermisch verduurzaamd hout. Geschaafd, gezaagd, gefreesd, geperst. Als je zelf bouwt, zie je pas wat een huis kost. Niet alleen in termen van geld, maar in de enorme hoeveelheden materialen die nodig zijn om te wonen.

Huisjes

Ik had me dat anders voorgesteld. Alles wat ik wilde, was een klein huisje. Als je ‘huisje’ zegt, in plaats van ‘huis’ klinkt het ook niet zo serieus. Dan hoef je niet na te denken over de zandafgravingen, productiebossen, cementfabrieken, staalfabrieken, katoenvelden en olieraffinaderijen die nodig zijn om te bouwen. Maar ‘huisjes’ bestaan niet. Alleen in LEGO. Daar bouw je huisjes op en af van steeds dezelfde minuscule blokjes. Met een echt huis, hoe klein het ook is, hoe duurzaam het ook is, zijn die blokjes niet zomaar voorhanden.

In ons huis zit op dit moment al €140.000,- aan nieuwe materialen. Dat is 37% van de totale bouwkosten. Je kunt het ook zo zien: we hebben ons €140.000,- aan natuur toegeëigend: bomen (hout), rivierbeddingen (zand en klei), bergen (erts), fossielen (olie en gas) en landbouwgronden (plantenvezels, wol).

Die €140.000,- is niet eens de werkelijke prijs. Die is veel hoger. Er komen allerlei verborgen kosten bij die wij niet betalen, maar de maatschappij: de vele duizenden liters water, dalende bodems, uitstoot en vervuiling, en de uitbuiting van mensen die voor ons produceren, maar die wij niet zien omdat ze aan de andere kant van de wereld wonen. We hebben voor ons huis bewust lokaal, ecologisch en biologisch afbreekbaar gekocht. Dat is goed van ons. Maar het is een klein begin, want ook duurzame materialen moeten gewonnen, verwerkt en vervoerd worden.

Tweedehands

Had het niet tweedehands gekund, net als in LEGO? Bouwen met de blokjes die je hebt. Slechts €1.500,- van onze bouwkosten ging naar tweedehands materialen (badkamertegels, de kozijnen van de schuur, een tijdelijke keuken) en €581,- naar gehuurde materialen (steigers, gereedschap). Het heeft niet eens zin om dat in een percentage uit te drukken. Alles achter de komma is weinig indrukwekkend. Ik ken de inspirerende voorbeelden van anderen, zoals Robin en Celien die hun tiny house (dus toch een ‘huisje’) vrijwel uitsluitend uit restmaterialen bouwen. Hoe kan het dat dat aandeel bij ons zo weinig is, terwijl we toch zulke goede voornemens hadden?

Dat zit zo. Het begon bij de vergunningseisen. Je mag in Nederland niet zomaar een huis bouwen. Je mag alleen een huis bouwen als dat aan een bepaalde standaard voldoet en die standaard is vooral gericht op veiligheid en comfort. Waar het om duurzaamheid gaat, moedigt de vergunning niet aan om klein te wonen en her te gebruiken, maar om anders te consumeren: zonnepanelen, warmtepompen, extra isolatie.

Verder heb je om met bestaande blokjes te bouwen drie dingen nodig: de tijd om tweedehands bouwmarkten (ze bestaan wel!) af te speuren, een auto om alles op te halen en een opslag om het te bewaren tot je het kunt verwerken. Wij hadden alledrie niet. Dat maakte het niet onmogelijk maar onbetaalbaar. Dus toch onmogelijk. Binnen negen maanden moesten het ontwerp, de hypotheek en de aannemer geregeld zijn, anders raakten we de grond kwijt. Tijdens de bouw mochten we niet in een stacaravan op ons eigen terrein wonen – als dat al had gepast – en eigenlijk ook niet in het huis in aanbouw, wat we natuurlijk wel deden omdat we de dubbele woonlasten niet konden betalen. We woonden twee jaar in een klushuis dat af moest. En waar snelheid in het spel is, gaat dat ten koste van duurzaamheid.

Creatief bouwen

Snelheid vervormt je idee van wat normaal of goed is. Efficiëntie heeft in onze maatschappij zoveel status dat we bereid zijn onze leefomgeving en andere mensen er voor kapot te maken. Zo zijn we gewend geraakt om eerst te ontwerpen, daar de perfecte materialen bij te kopen, met precies passende schroeven, en het dan in elkaar te zetten. Als je werkt met tweedehands materialen moet je andersom denken. Het begint met een grof idee. Dan ga je verzamelen wat er is. Je vindt nét niet wat je zoekt. En daar pas je het ontwerp gaandeweg op aan. Het is een creatievere manier van bouwen waar ons economische systeem helemaal niet op ingericht is.

Wat me opvalt nu de tijds- en vergunningdruk er bij ons af is, is dat we meer doen met materialen die er al zijn, maar ook nog vaak doorgaan op de ingeslagen weg van gemak. Ik zou willen dat het anders was. Dat bouwen met wat er al is de norm wordt en nieuwkoop gedoe, te duur, geen status heeft.