Dichter bij de grond

In 2020 begonnen wij aan de bouw van ons kleine, duurzame huis in Renkum. Het begon met een vage droom die in de loop van een jaar steeds realistischer werd. Een huis bouwen gaat grofweg volgens deze grote stappen:

1. Groots dromen
2. Grond zoeken
3. Financiering zoeken
4. Een ontwerpplan maken
5. Haalbaarheidscheck
6. Definitief ontwerp, vergunning en hypotheek
7. Bouwvoorbereiding
8. Bouw

Dit artikel neemt je mee in de eerste vijf!

1. Groots dromen

Een huis bouwen is een project van de lange adem. Je moet een hoop tijd en energie opbrengen om het tot een goed (betaalbaar, stressarm – stressvrij kan niet) einde te brengen. Daarom is het goed om eerlijk bij jezelf na te gaan of dit is wat je wilt. Wil je een huis bouwen of hebben? Past het in de fase waarin je leven nu zit? Of heb je andere dromen die misschien groter zijn? Of verplichtingen die op dit moment al je aandacht vragen?

Om onze dromen en doelen helder te krijgen, doen we zo nu en dan een ‘waslijnsessie’. We nemen een paar uur de tijd om onze dromen op te schrijven, aan een waslijn te hangen, met elkaar te delen, te clusteren en te bepalen welke misschien haalbaar zijn en wat we daarvoor op korte termijn in gang kunnen zetten. Een vraag die we onszelf aan het begin van zo’n sessie stellen, is bijvoorbeeld: waar zou ik over vijf jaar graag zijn?

Voor ons gold dat we op een plek woonden waar we ons niet thuisvoelden en waar we niet wilden zijn in combinatie met een groot verlangen naar meer natuur en buitenleven. We zochten al een tijdje naar een uitweg, maar kwamen daar niet uit in de combinatie met werk en onze andere behoeftes. Toen we onze dromen aan de waslijn hingen, kwamen daar vier grote ideeën uit:

1. Een zeilboot kopen en actieve reizen langs de Noorse en IJslandse kust organiseren;
2. Alles verkopen en gaan fietsen;
3. Naar Scandinavië verhuizen;
4. Een eigen huis bouwen met moestuin, camping, fietsenwerkplaats en workshopruimte om buitenactiviteiten en fietsweekenden te organiseren.

Deze eerste stap is belangrijk! Als je hem overslaat, ga je in het wilde weg zoeken en kun je wat je vindt minder makkelijk op waarde schatten. Zodra je je dromen ophangt, gaan ze leven. En zodra ze gaan leven, gaan ook de mogelijkheden leven. Of de onmogelijkheden. Zo wordt steeds scherper wat je zoekt, of het kan en als het niet kan, hoe het wel zou kunnen.

Wij ontdekten bijvoorbeeld dat we niet fulltime wilden fietsen, omdat we een basis op wilden bouwen. En we ontdekten ook dat Plan Zeilboot iets voor een langere termijn is omdat we daarvoor allerlei vaarbewijzen zouden moeten halen. Naar Scandinavië verhuizen was veel te vaag (want wat wilden we daar dan doen?) en een huis bouwen met een groot stuk grond bleek veel te duur en ambitieus. Maar misschien was het in aangepaste vorm wel mogelijk iets te bouwen?

Ondertussen werd ook steeds duidelijker wat we los van elkaar het liefste willen. Voor Erik is dat al sinds hij zich kan herinneren zijn eigen huis bouwen. Ik heb altijd de droom gehad om meer zelfvoorzienend te leven. Die plannen gaan goed samen. Het werd realistischer:

• een compact huis bouwen;
• met voldoende ruimte (maar niet meer dan nodig) voor een eetbare tuin;
• in een omgeving met veel natuur;
• waarbij we zoveel mogelijk bouwen met natuurlijke materialen en duurzame energiesystemen;
• en zoveel mogelijk zelf doen om vaardigheden te leren en kosten te besparen.

2. Grond zoeken

Nadat je dromen helder zijn, ga je op zoek naar grond. Iedereen weet hoe lastig dat is in Nederland en je kunt je er vast op voorbereiden dat je allerlei concessies zult moeten doen (of heel veel geluk zult moeten hebben).

Zoals dat gaat met alle grote dromen waren onze eisen te hoog. Maandenlang leek alles onmogelijk. Ook wij hebben in die fase gezeten waarin het voelde alsof we vastzaten, er nooit meer uit zouden komen en behoorlijk gefrustreerd raakten.

We zochten op vervallen schuren in het buitengebied waar we een klein huis naast zouden kunnen bouwen, naar alternatieve nieuwbouwprojecten waarbij je zelf mocht ontwerpen en duurzaam kon bouwen, en we speurden kavelwebsites af. Er zijn mensen die nog een stap verder gaan. Ze gaan bijvoorbeeld een lang traject in met een gemeente om het bestemmingsplan te wijzigen, zodat ze op landbouwgrond mogen bouwen of een woongroep mogen starten, of ze gaan op zoek naar een pachtconstructie met een boer waar ze hun tiny house in de wei zetten.

Om grond te vinden, heb je een open geest nodig die niet denkt in beperkingen, maar in mogelijkheden. Erik vond op een gegeven moment via Martkplaats een klein kavel in Renkum op een stukje braakliggend terrein in het dorp. 174 m². Duur, niet midden in de natuur, te klein voor een camping en fietsenwerkplaats. Maar hij zag meteen wat er wel kon: het was relatief betaalbaar, de ontwerpregels waren niet heel strikt zolang het maar energieneutraal was, en er ligt 150 kilometer Veluwe boven ons hoofd waarin we eindeloos naar buiten kunnen.

3. Financiering zoeken

Wanneer je grond op het oog hebt, neem je contact op met een bank of hypotheekadviseur. Dat is niet zodat je grond direct kunt kopen, want meestal gaat daar nog maanden aan voorwaarden, vergunningen en ontwerptekeningen overheen (als je de grond wel zonder voorbehoud kunt kopen: lucky you!).

Bij de bank check je wat je budget is voor grond en bouw, en krijg je meer inzicht in hoe de financiering van een nieuwbouwhuis verloopt. De bank (of adviseur) legt je van alles uit over bouwdepots, koop-aanneemovereenkomsten, verduurzaming, energielabels, rentetarieven en, als je al een huis hebt, dubbele woonlasten. Na zo’n gesprek weet je wat je te besteden hebt, tegen welke voorwaarden en wanneer je welke stappen moet doen om een eventuele hypotheek rond te krijgen (zoals het op tijd regelen van vergunningen).

Wij gingen in gesprek met Triodos Bank omdat zij gewend zijn aan duurzame, creatieve bouwplannen. In een eerste telefoongesprek kregen we al een kort beeld van de voorwaarden en stappen; in een vervolggesprek van anderhalf uur werd onze persoonlijke situatie bekeken.

Het blijft niet bij één gesprek, maar het heeft in deze fase ook niet veel zin om er veel meer te voeren. Je zult in latere fasen nog een aantal keer met de hypotheekadviseur om tafel gaan om alle details in te vullen.

4. Een ontwerpplan maken

Tegelijkertijd met de financieringsvraag, maak je een ontwerpplan. Het doel daarvan is om een globaal beeld te krijgen van het huis dat je wilt bouwen, een scherpere inschatting van de kosten én een beeld van alle bouweisen (welstand, bouwbesluit, duurzaamheid). In deze stap ga je creatief schetsen maar spit je ook stapels beleidsdocumenten door.

In ons geval hadden we een optie op het kavel dat we hadden gevonden en moesten we binnen drie weken een plan maken, uitzoeken of het financieel haalbaar was en een voorlopig koopcontract tekenen. Erik verdiepte zich in één dag in SketchUp 3D en ging aan de slag met het ontwerp. Ik verzamelde alle eisen vanuit de gemeente en onderzocht de financiën. Binnen een weekend hadden we een plan uit de grond gestampt voor een compact en duurzaam huis van een vierkante meter of vijftig. Als voorbeeld gebruikten we de bouwtekeningen van Wildlife Croft Skye in Schotland (waar je heide en bergen ziet, moet je een Nederlandse woonwijk visualiseren).

Met het ontwerpplan gingen we bij diverse aannemers en bouwbegeleiders langs om te checken of wat we wilden haalbaar en betaalbaar was. Hieronder zie je hoe dat eruit ziet:

---

---

---

---

---

5. Haalbaarheidscheck

Tegen de tijd dat je bij deze stap komt, heb je al een groot deel van het droom- en denkwerk verzet! Je hebt nu alle informatie in grote lijnen op een rijtje: de beschikbaarheid van grond, de kosten, het schetsontwerp en alle randvoorwaarden en eisen. Nu is het tijd om een laatste haalbaarheidscheck te doen voor je een contract met een projectontwikkelaar, aannemer en/of gemeente tekent. Kun je het huis bouwen dat je wilt? Op de plek die je wilt? Kun je het betalen, en wil je het ook betalen? Ben je bereid om alle eisen, voorwaarden en risico’s aan te gaan?

Het is een grote stap om de knoop door te hakken en een overeenkomst aan te gaan. Tegelijkertijd houd je in deze fase nog altijd een grote slag om de arm. Want in de volgende fase – die van het definitieve ontwerp, de hypotheek en de vergunningen – kan een plan tóch onhaalbaar blijken. Je kunt nog terug. Al kun je vanaf dit moment waarschijnlijk niet wachten om de plannen verder uit te bouwen!

Vervolg: Het ontwerp